صفرتا صد بیمه بازنشستگی در آلمان (راهنمای جامع برای مهاجران)

در سراسر جهان، سیستم مستمری و بیمه بازنشستگی آلمان همواره از رتبه خوبی برخوردار بوده است. همچنین با تغییراتی که در این سیستم انجام شده، رتبه آلمان در بین سایر کشورها ارتقا یافته است. دولت فدرال آلمان برای مواجهه با جمعیت سالخورده و اصلاح بودجه اختصاص یافته برای بازنشستگی، تغییراتی را از سال 2002 آغاز کرد. 

اصلاحات در سیستم بازنشستگی آلمان برای افزایش بهره‌وری اقتصادی مستمری بازنشستگی انجام شده است. دریافت بیمه بازنشستگی در آلمان تنها برای آلمانی‌ها نیست بلکه افراد خارجی نیز می‌توانند در این کشور مستمری بازنشستگی دریافت کنند. در ادامه این مطلب درباره نحوه دریافت مستمری بازنشستگی در آلمان برای اتباع خارجی توضیح داده و شرایط کلی آن را بررسی می‌کنیم. 

مقدمه‌ای بر بیمه بازنشستگی اتباع خارجی در آلمان

هر فرد شاغلی در آلمان باید بیمه بازنشستگی پرداخت کند. این بدان معناست که چه در آلمان به دنیا آمده و چه به‌عنوان یک مهاجر در این کشور زندگی کنید، باید این طرح بیمه را دریافت کنید. این بیمه دریافت سطح معینی از درآمد در طول دوران بازنشستگی را تضمین می‌کند. افراد تازه‌وارد در آلمان و مهاجران در صورت عدم پرداخت حق بیمه بازنشستگی عمومی یا GRV (Gesetzliche Rentenversicherung)، مشمول دریافت مستمری‌های قدیمی یا مستمری از کار افتادگی نخواهند بود. 

برای آن که تحت پوشش این بیمه قرار بگیرید، باید حداقل 3 سال از 5 سال گذشته را حق بیمه پرداخت کرده باشید. یعنی ممکن است در کشور مبدأ خود در بازه‌های زمانی تحت پوشش بیمه قرار نگرفته باشید. برای جبران این وقفه، می‌توانید از طرح‌های بیمه خصوصی استفاده کنید. این نوع بیمه‌ها دوره از کارافتادگی که توان شغلی ندارید را پوشش می‌دهد. چنانچه حق بیمه خود را برای کمتر از 5 سال پرداخت کرده و بخواهید از آلمان خارج شوید، می‌توانید مبلغ پرداخت شده را پس بگیرید. البته بازپرداخت این مبلغ کمی سخت و پیچیده است، اما امکان دارد. 

شرایط دریافت بیمه بازنشستگی

بیمه‌شدگانی که به سن بازنشستگی رسیده و حداقل دوره بیمه را گذرانده باشند، در صورت برآورده کردن شرایط می‌توانند مستمری سالمندی دریافت کنند. به‌طور کلی، هر شخصی که در این کشور کار می‌کند قادر به دریافت بیمه بازنشستگی آلمان خواهد بود. یعنی افراد خارجی برای تحت پوشش قرار گرفتن باید در ابتدا مجوز کار در این کشور را داشته باشند. 

همچنین امکان انتقال مستمری به خارج از کشور نیز وجود دارد زیرا برای دریافت این بیمه نیازی به اقامت آلمان ندارید. موارد زیر، اصلی‌ترین شرایط بیمه بازنشستگی در آلمان هستند. 

• رسیدن به سن بازنشستگی
• تکمیل دوره پرداخت حق بیمه (تعداد سال‌هایی که باید حق بیمه پرداخت شود)
• برآورده کردن شرایط خاصی که هر طرح مستمری‌های سالمندی خصوصی دارد.

نکته: حداقل سن برای بازنشستگی عادی در آلمان (Regelaltersrente) به سال تولد شما بستگی دارد. این کشور به‌دلیل توسعه جمعیتی، آستانه بازنشستگی پایه را افزایش داده است. افرادی که از سال 1964 به بعد متولد شده‌اند، نمی‌توانند قبل از سن 67 سالگی بیمه بازنشستگی آلمان دریافت کنند. برای متولدین بین 1 ژانویه 1947 تا 31 دسامبر 1958، حداقل سن 65 سالگی برای بازنشستگی به اندازه یک ماه کاهش پیدا کرده است. 

نحوه محاسبه بیمه بازنشستگی برای مهاجران در آلمان

مقدار دریافتی با بیمه بازنشستگی آلمان به سهم بیمه و درآمد شما بستگی دارد. در بیمه قانونی و پایه بازنشستگی یا همان GRV، در زمان بازنشستگی حدود 70% از درآمد خالص خود را دریافت خواهید کرد. پرداخت حق بیمه برای هرکسی که در آلمان کار می‌کند (همچنین اکثر افراد خوداشتغال)، اجباری است. این افراد باید حداکثر 18.6 درصد از حقوق خالص خود را برای سهم بیمه یا “Beitragsbemessungsgrenze” بپردازند. کارفرما و کارمند هر یک باید 9.3 درصد از این سهم را بپردازند. 

سقف سهم ماهیانه حق بیمه در سال 2023، در ایالت‌های فدرال غرب آلمان به 7,300 یورو و در شرق آلمان، به 7,100 یورو می‌رسد. این تفاوت حق بیمه به نابرابری‌های دستمزد در این دو بخش آلمان برمی‌گردد که دولت فدرال متعهد شده تا سال 2024 این اختلاف را از بین ببرد. پس از آن که در طرح بازنشستگی قانونی ثبت نام کنید، یک شناسه اختصاصی (Sozialversicherungsausweis) دریافت می‌کنید. هر زمان که کار در محل جدیدی را شروع کنید، با ارائه این شماره به کارفرما می‌توان تمام پرداختی‌ها را پیگیری کرد. 

برای آن که مشمول دریافت بیمه بازنشستگی در آلمان باشید، باید حداقل 5 سال حق بیمه بپردازید. البته برای کسانی که حداقل 33 سال حق بیمه پرداخت کرده باشند، یک پرداختی مکمل علاوه‌بر مستمری عادی نیز در نظر گرفته می‌شود. این پرداختی برای اطمینان از تأمین مخارج زندگی بیمه‌شدگان در نظر گرفته شده است. در هزینه زندگی در آلمان می‌توانید اطلاعات بیشتری درباره میزان هزینه‌های معاش در این کشور کسب کنید. سال‌های پرداخت حق بیمه تنها برای دوره‌های اشتغال نیست بلکه شامل دوره‌های زیر نیز خواهد بود:

• وقفه در کار برای مرخصی‌ مشترک والدین (مرخصی 24 ماهه که پس از تولد فرزند سوم به والدین شاغل داده می‌شود)
• دوره‌های آموزشی و تحصیلی
• دوره‌های بیماری یا بیکاری مداوم
• وقفه در کار برای مراقبت از اقوام
• مدت زمان کار در سایر کشورهای اتحادیه اروپا

پوشش اضافه در بیمه بازنشستگی

علاوه‌بر بیمه بازنشستگی قانونی یا همان “Gesetzliche Rentenversicherung”، نوع دیگری از بیمه بازنشستگی آلمان وجود دارد که به‌صورت خصوصی کنترل و پرداخت می‌شود. این طرح‌های بیمه خصوصی توسط بانک‌ها و شرکت‌های بیمه برای افزایش درآمد در دوران بازنشستگی ارائه می‌شوند. در مطلب بیمه در آلمان می‌توانید درباره طرح‌های بیمه خصوصی جزئیات بیشتری را بررسی کنید. چند نوع بیمه بازنشستگی خصوصی در آلمان برای افراد خارجی عبارت است از:

• طرح بازنشستگی Riester 

این طرح نوعی مستمری مادام‌العمر است که از طریق یارانه‌های سالانه دولتی تأمین می‌شود. با این طرح بیمه بازنشستگی در آلمان حداقل 4% از درآمد ناخالص سالانه (حداکثر 2100 یورو) در سال دریافت می‌کنید. این طرح برای افراد کم‌درآمد مناسب است اما باید بدانید که پرداخت‌های آن مشمول مالیات خواهد بود.

• طرح بیمه بازنشستگی Rürup 

این طرح بیمه برای افراد خوداشتغال و مشاغل آزاد در نظر گرفته شده است. طرح بیمه Rürup برای افراد با درآمد بالاتر مناسب بوده و کاملاً انعطاف‌پذیر است. مهاجران در آلمان می‌توانند سالانه تا سقف 23,712 یورو برای این طرح بیمه پرداخت کنند. حداکثر مبلغ برای زوج‌ها دو برابر شده و 86% از سهم‌ها مالیات را جبران می‌کند. 

طرح‌های خصوصی از نظر برخی شرایط بیمه بازنشستگی در آلمان متفاوت هستند. از جمله مزایای اصلی این نوع بیمه‌ها، انعطاف‌پذیری آن‌ها است. همچنین این طرح‌های بیمه را می‌توانید در کنار سایر طرح‌های بیمه دریافت کنید. برای مثال، در صورتی که در این کشور تحصیل کرده و بیمه دانشجویی دارید، می‌توانید بیمه‌های خصوصی را نیز در کنار آن داشته باشید. در تحصیل در آلمان درباره بیمه‌های دانشجویی توضیح داده‌ایم. با این حال، این نوع بیمه با مقررات مالیاتی مطابقت نداشته و قوانین پیچیده‌ای برای تحت پوشش قرار گرفتن ندارد. در پایان هر سال مالیاتی، باید ارزش بیمه در درآمد ناخالص لحاظ شود. 

مزایا و معایب بیمه بازنشستگی برای مهاجران

دریافت بیمه بازنشستگی اگرچه مزیت خاص خود را برای تأمین مخارج زندگی در دوران سالمندی دارد، اما ممکن است گاهی معایبی نیز داشته باشد. از جمله مهمترین مزایا و عیب‌های دریافت بیمه بازنشستگی آلمان عبارتند از: 

مزایای طرح‌های بازنشستگی

• بار اصلی پرداخت حق بیمه برعهده کارفرما است. 
• انتخاب شرکت‌های ارائه دهنده بیمه برعهده کارفرما بوده و افراد استرس انتخاب بهترین ارائه دهندگان با مزایای کافی را نخواهند داشت. 
• دریافت بیمه بازنشستگی به‌صورت مادام‌العمر است. همچنین می‌توان طرح‌هایی را انتخاب کرد که پس از فوت، بیمه همچنان به همسر یا بازماندگان اعطا شود. 

معایب برنامه‌های بازنشستگی

• کارکنان روی انتخاب شرکت‌های بیمه کنترل نداشته و نمی‌توانند شرکت‌هایی را که طرح‌های بیمه با مزایای بیشتر را ارائه می‌دهند، انتخاب کنند.
• سال‌های پرداخت حق بیمه طولانی بوده و خطر ورشکستگی، تعطیلی و … برای شرکت بیمه وجود دارد.
• در صورت تغییر کارفرما یا حتی شغل، همه حق بازنشستگی پرداخت شده قابل انتقال به کارفرمای جدید نیست. 
• امکان برداشت زودهنگام و تا قبل از بازنشستگی وجود ندارد. 

برنامه‌ریزی برای بازنشستگی در آلمان

به‌عنوان یک مهاجر در آلمان، اگر می‌خواهید برای همیشه در این کشور زندگی کنید، باید برای دوره سالمندی و از کارافتادگی خود نیز برنامه‌ریزی کنید. در زندگی در آلمان بیشتر با شرایط زندگی در این کشور برای یک فرد خارجی آشنا شوید. طرح‌های بیمه بازنشستگی آلمان متنوع هستند و برای انتخاب بهترین طرح‌ها، بهتر است از مشاوران مالی کمک بگیرید. این افراد به‌شکل تحصصی روی طرح‌های بیمه و مستمری کار کرده و مناسب‌ترین نوع بیمه بازنشستگی را به شما معرفی می‌کنند. 

نحوه دریافت بیمه بازنشستگی و مراحل آن

برای دریافت انواع بیمه‌های بازنشستگی، باید برای آن‌ درخواست بدهید زیرا به شکل خودکار پرداخت نمی‌شوند. یعنی تنها صرف داشتن شرایط بیمه بازنشستگی در آلمان مشمول دریافت آن نخواهید بود. برای درخواست GRV می‌توانید درخواست خود را به‌صورت شفاهی یا از طریق ایمیل انجام دهید. سپس برای اطمینان از پردازش صحیح درخواست، باید فرم‌های لازم را تکمیل کنید. برای نحوه دریافت بیمه بازنشستگی، به موارد زیر توجه کنید:

• افراد واجد شرایط دریافت حق بیمه، می‌توانند درخواست خود را انجام دهند. 
• درخواست می‌تواند توسط یک نماینده قانونی یا فردی که توسط خود متقاضی اجازه این کار را دارد، انجام شود. 
• هر اداره‌ای که مسئول پرداخت خدمات اجتماعی است، می‌تواند درخواست بیمه بازنشستگی را انجام دهد. همچنین شهرداری‌‌های محلی یا نمایندگی‌های سیاسی آلمان در خارج از کشور و دفاتر بیمه، مجاز به انجام درخواست‌های بیمه بازنشستگی هستند. 
• برای کاهش زمان پردازش درخواست‌ها، می‌توانید این کار را از طریق صندوق‌های بازنشستگی، مراکز اطلاعات و مشاوره محلی یا منطقه‌ای و همچنین توسط مشاوران بیمه انجام دهید. 

مدارک لازم برای درخواست بیمه بازنشستگی آلمان

برای دریافت بیمه بازنشستگی آلمان باید مدارک زیر را به همراه فرم‌های تکمیل شده، ارائه دهید.

• کارت شناسایی
• شناسنامه
• گواهی فوت (مربوط به زمانی که همسر یا بازماندگان شخص بیمه‌شده برای دریافت بیمه بازنشستگی او اقدام می‌کنند)
• گواهی بیمه 
• گواهی تحصیلی

مدارک درخواست شده ممکن است بسته به شرکت ارائه دهنده بیمه متفاوت باشند. 

کار در دوره بازنشستگی در آلمان

یکی از مهمترین سوالاتی که افراد درباره دوره بازنشستگی خود مطرح می‌کنند، آن است که آیا می‌توان در زمان دریافت بیمه بازنشستگی در آلمان همچنان کار کرد؟ پاسخ این سوال مثبت است. 

به‌عنوان یک شخص مستمری بگیر، می‌توانید تا هر زمان که دوست دارید در آلمان کار کنید. همه مقررات مربوط به مالیات و حق بیمه تأمین اجتماعی در آلمان برای بازنشستگان نیز اعمال خواهد شد. همه جزئیاتی که درباره شرایط اشتغال در آلمان به‌عنوان یک خارجی باید بدانید، در کار در آلمان بررسی شده است. همچنین از آنجایی که در کنار دریافت بیمه بازنشستگی آلمان همچنان کار می‌کنید، دیگر نیازی به دریافت بیمه‌های اضافی یا خصوصی نخواهید داشت. به‌علاوه می‌توانید برای افزایش مقرری بیمه بازنشستگی خود در آینده نیز درخواست دهید. 

نحوه دریافت اقامت در دوران بازنشستگی در آلمان

دریافت اجازه اقامت دائم آلمان که در این کشور تحت عنوان “Niederlassungserlaubnis” شناخته می‌شود، از جمله مراحل مهم و نهایی در مهاجرت به این کشور است. شرایط برای رفتن به این کشور را می‌توانید در مهاجرت به آلمان ببینید. اما مسئله اصلی اینجاست که هر فرد برای اخذ اقامت دائم این کشور باید بتواند معیشت خود را تضمین کند. این بدان معناست که فرد متقاضی نباید هیچ خدمات یا مزایای اجتماعی دریافت کند. البته درصد مجاز دریافت مزایا از اداره رفاه اجتماعی در ایالت‌های مختلف متفاوت است. 

اگر علاوه‌بر بیمه بازنشستگی آلمان هرگونه بیمه یا خدمات اجتماعی دیگری دریافت می‌کنید، بهتر است درباره آن با مسئول اداره مهاجرت (Immigration Office) صحبت کرده و یا از مشاوران بیمه کمک بگیرید. چنانچه حقوق بازنشستگی یا هرنوع درآمد شما برای هزینه‌های زندگی کافی باشد و نیازی به دریافت کمک‌های اجتماعی نداشته باشید، می‌توانید اقامت دائم دریافت کنید. به‌طور کلی، شرایط بیمه بازنشستگی در آلمان با دریافت اقامت این کشور تناقضی ندارد به شرط آن که شرایط بالا رعایت شده باشند. 

سخن پایانی

بیمه بازنشستگی یکی از مهمترین انواع طرح‌های بیمه است که به لحاظ مالی افراد را در دوران سالمندی و از کارافتادگی پشتیبانی می‌کند. آلمان نیز از جمله کشورهایی است که این نوع بیمه را برای نیروی کار خود در نظر می‌گیرد. در این مطلب به‌طور کامل شرایط و نحوه دریافت بیمه بازنشستگی آلمان را بررسی کردیم. همچنین دیدیم که شرایط دریافت این بیمه برای افراد خارجی به چه صورت است. در صورتی که به این کشور مهاجرت کرده و می‌خواهید برای بیمه بازنشستگی در آلمان درخواست دهید، مطالعه این مطلب برای شما مفید خواهد بود.

سوالات متداول